Postępowanie spadkowe jest procesem dwuetapowym. Pierwszy z nich polega na stwierdzeniu kto jest spadkobiercą, natomiast drugi etap polega na podziale majątku spadkowego. Zarówno potwierdzenie kręgu spadkobierców jak i dział spadku można dokonać przed notariuszem jak i przed sądem. W pierwszym przypadku procedura przebiega sprawniej co się wiąże z większymi kosztami, natomiast w drugim przypadku cały proces może trwać kilka miesięcy jednakże jest to proces znacznie tańszy.

Postępowanie spadkowe przed notariuszem

Określenie kręgu osób powołanych do dziedziczenia na spotkaniu z notariuszem odbywa się poprzez sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Zanim będzie możliwe sporządzenie tego dokumentu, notariusz musi być w posiadaniu następujących dokumentów:

  1. odpis skrócony aktu zgonu
  2. numer PESEL spadkodawcy
  3. odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych
  4. odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn
  5. kopię dowodów osobistych wszystkich uczestników postępowania
  6. testament, jeżeli istnieje
  7. wykazanie wszystkich nieruchomości, dla których założona jest księga wieczysta

Notariusz zazwyczaj potrzebuje kilku dni na przygotowanie aktu poświadczenia dziedziczenia jednak należy liczyć się z faktem, iż może to potrwać nieco dłużej w zależności od ilości spraw, którymi obecnie zajmuje się wybrana przez Państwa kancelaria notarialna.

Następnie należy umówić się na spotkanie z notariuszem w celu dokonania poświadczenia dziedziczenia. Należy pamiętać, że wszyscy spadkobiercy powinni być zgodni co do tego faktu oraz muszą stawić się osobiście.

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, notariusz dokonuje jego wpisu do informatycznego systemu o nazwie: Rejestr Aktów Poświadczenia Dziedziczenia, w skrócie- RAPD. Rejestracja następuje niezwłocznie i od tego momentu akt ten uzyskuje taką samą moc jak postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Notariusz dokonując poświadczenia dziedziczenia, przeprowadza szereg różnych czynności do których należy zaliczyć:

  1. protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu (jeżeli wcześniej został sporządzony testament)
  2. protokół z przyjęcia lub odrzucenia spadku- w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkodawca dowiedział się o tytule swego powołania przed notariuszem lub w sądzie, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie
  3. protokół dziedziczenia
  4. wypisy- w zależności od liczby stron i uczestników postępowania

W momencie sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia kończy się pierwszy etap postępowania spadkowego i można przeprowadzić dział spadku.

Postępowanie spadkowe przed sądem

W odróżnieniu od postępowania przed notariuszem, nie ma obowiązku osobistego stawiennictwa przez wszystkich uczestników postępowania gdyż istnieje możliwość działania za pomocą pełnomocnika.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że ta droga przeprowadzenia postępowania spadkowego jest znacznie tańsza niż przed notariuszem, a co się z tym wiąże – dłuższa, bo około 3, 4 miesięcy.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należy złożyć w wydziale cywilnym sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Z wnioskiem, sporządzonym samodzielnie bądź przez profesjonalnego pełnomocnika, może wystąpić każdy ze spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć:

  1. odpisy wniosku w tylu kopiach ilu jest uczestników
  2. odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych
  3. odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn
  4. odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy
  5. oświadczenie o przyjęciu, odrzuceniu lub zrzeczeniu się dziedziczenia ( w tym przypadku, tak samo jak przy przeprowadzaniu postępowania przed notariuszem, należy uwzględnić termin 6 miesięcy)
  6. kopie dowodów osobistych wszystkich uczestników

Postępowanie spadkowe przed sądem kończy się wydaniem postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców.

Drugi etap postępowania spadkowego czyli dział spadku przeprowadza się jeżeli prawo do spadku nabyło kilka osób. Dokonanie podziału jest niezbędne aby umożliwić spadkobiercom rozporządzanie swoją częścią odziedziczonego majątku. Tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku można przeprowadzić przed notariuszem lub sądem (sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy). Razem z resztą osób dziedziczących warto porozumieć się co do sposobu podziału majątku spadkowego, gdyż w znaczący sposób obniża to koszty postępowania (umowny dział spadku). Jeżeli pomiędzy uczestnikami zaistnieje spór, zawarcie umowy pomiędzy uczestnikami nie będzie możliwe i sprawę rozstrzygnie sąd.

Sądowy podział spadku powinien obejmować cały spadek. Jeżeli zaistnieją ważne powody, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku.Natomiast jeżeli podział spadku następuje na drodze umowy, wówczas może on dotyczyć zarówno całości, jak i części spadku.

Ostatecznie jeżeli nie będą Państwo zadowoleni z postanowienia sądu w sprawie działu spadku istnieje możliwość złożenia apelacji, natomiast od prawomocnego postanowienia sądu II instancji- skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego z tym, że wartość przedmiotu zaskarżenia musi wynosić co najmniej 150 000 zł.

Dokładne wyliczenie dokumentów wraz ze wskazaniem kosztów oraz miejsca gdzie je uzyskać znajdziecie Państwo tutaj.